Ilde Perez – Fruitu ekoizlea eta irakaslea

Izura eta Montardongo (Biarno) laborantza eskoletan irakasle da Perez, EHLGk asteon antolatu duen ikastaroaren eramailea. Ostankon etxalde bat ere badu lagunarekin, salmenta zuzena bermatzeko fruitu arbolekin.

J. E.

Hazparneko laborantza eskolan hamar urtez irakatsi ondotik, Izuran eta Montardonen ari da orain Ilde Perez (Almaraz de la Mota, Espainia, 1961). Ostankon bere lagunarekin duten etxaldean hektarea eta erdiko lurretan fruitu arbolak badituzte zuzenean saltzeko. Joan den astelehenean Euskal Herriko Laborantza Ganberak (EHLG) antolatu formakuntza teknikoa eskaini zuen adarren mozketa esplikatzeko.

Aste honetan arbolak mozteko ikastaroa eman duzu. Adarrak moztea ezinbestekoa da?

Ez, arbolak uzten ahal ditugu bakean, baina hobe da laguntzea hastapenean, adarrak sortzen uztea baino. Lagundu behar dugu urtean zehar, ez bakarrik negutik ateratzean. Ikusi behar da zer arrapostu ematen duen arbolak moztua izan den leku horretan eta segitu behar da gutienez lau edo bost urtez. Arbola formatu eta gero bakean uzten ahal da. Gero proiektu profesional bat baldin bada, fruituak nahi ditugu, eta hor inportantea da segitzea eta jakitea. Espezie bakoitzak badu manera bat, eta hori behar da gutxienez ikasi nola egiten den.

Teknika horiek transmititu dira belaunaldiz belaunaldi?

Bigarren Mundu Gerra ondotik laborantzatik fabriketara joan zen jendea; orduan, momentu batez, alimaleko moztura izan da. Batzuek maitatu dugu, eta saiatu gara arra biltzen informazio hori. Ene kasuan, beti galdetu izan diet mundu horretan ari zirenei, eta, anitzek bezala, gero elkarte baten bidez segitu dut. Hemen Sagartzea bazen, eta ikastaldiak egiten ziren; gero partaide ere izan naiz. Hektarea eta erdiko lurrekin pentsatu genuen proiektu bat muntatzea fruituekin, eta ikasketak gehiago sakondu nituen, aldi berean ikastaroak eginez. Gaurko gazteentzat, berriz, bigarren haustura da: beren gurasoek baztertu zuten fruitu ekoizpena. Etxalde gehienetan beti izan da arbola bat edo beste, baina utzi ditugu, guti ziren interesatzen eta segitzen zutenak. Orduan, ni bezalakoek behar dugu lekukoa pasatu.

Fruitu mota zaharrak interesgarriak dira komertzialki?

Anitz dira lehengo barietateak, batzuk hona moldatu dira, nahiz betidanik ez bertan izan: sagarra, udarea, harana, mertxikak… bakoitza bere maneran moldatu da hemen. Parte handi bat baliatzen ahal da dirua egiteko, hortik bizitzeko. Gero egiten badugu hemen ez diren barietateekin, nekez ariko gara: badugu hezetasuna eta beroa, klima ozeanikoa dugulako, eta oztoporik handiena hori da. Behar dira klima horri egokituak diren barietateak, eta badira edozein espezietan. Sagarra aipatzen badugu, hautespenak eraman du gehiago fruitu eder eta koloretsuak egitera, baina eritasunekiko tolerantzia desagertu da gehienetan. Guretzat aroa da nagusia, eta hobe da espezie desberdinak ukaitea, urte bat txarra bada udarearentzat, sagarra izanen da, edo mertxika, adibidez. Baina nekeza da horretaz bizitzea; behar dira bizpahiru hektarea, eta, kasu horretan, hobe da bi edo hiru lagun aritzea, lan anitz delako.

Fruituak, halere, ekonomikoki interesgarriak izan daitezke?

Bai, baina kabalekin bezala, ia egunero behar duzu zerbait egin kausitzeko. Fruitua bakarrik egitea bada ideia, lehengoen esperientziatik, hobe da ondoan beste zerbait egitea —denbora erdiz kanpoan lan eginez edo beste sail batean ere—, zeren aroak du manatzen. Jendea interesatzen da horra buruz joateko, baina falta da lehengo barietateetako arbolak egiten dituen norbait, landare egile handiek ez baitituzte egiten. Sagarrekin ez da problemarik, Sagartzea [elkartea] hor baita; gereziekin ere ez, Xapata elkartearekin. Ni Ipar Euskal Herrian naiz azken 33 urteetan, eta beti interesatu naiz; orduan, espezie bakoitzeko zein barietate hemen ontsa jiten diren zerrendatu dut.

Klima aldaketak zer eragin du?

Lehen, euria erregularrago banatua zen; egun, uda luzeak dira, bero eta idorrak. Fruitua egiteko behar dugu ureztatu, eta lehen ez zen pentsatzen ere. Bestalde, beroarekin intsektuak garatzen dira, onddoak ere bai. Horregatik fruitu egile anitzek, gaur egun, sareak baliatzen dituzte intsektuen erasoak saihesteko. Gastu eta lan gehiago. Abentura handi bat badugu gure aitzinean, eta ez bakarrik fruituekin.